CATULLUS

Bu günkü harabelerin kapladığı sahanın tahmin ettirdiğine göre, Roma devrinde nüfusu 15000 kadar olan Verona'da -Hieronymos'un verdiği tarih doğru ise- MÖ.87 yılında Valerius Catullus doğmuştur.
Catullus kendi yaşamına yön verememiş bir insandır. Birçok isteklerini uygulama alanına geçirememiş, çaresizlik içinde beceriksizce bocalamıştır, Doğa aşkını, aktif yaşam isteğini, sanatını ve büyük sevgisini bir araya getirememiş, ne ruhunda, ne de hayatında bir denge yaratamamıştır.
Catullus'da Romalılara özgü ağır başlılık, kendini aileye, devlet işlerine adama hissi de yoktur. Catullus Verona'lı zengin bir ailenin çocuğudur. Kendisinin Roma'ya ne zaman gelip yerleştiği belli değildir. Ribbeck'in yaptığı ve Plessis'in kabul ettiği hesaplara göre yirmi yaşlarına doğru gelmiş olması öngörülebilir. Ama genç yaşta ölen şairde görülen hellenistik eğitimi Verona'da almış olamıyacağına göre, kendisinin başkente daha genç yaşta geldiğine karar vermek gerekir.
Catullus'un gelip yerleştiği Roma, ticareti ile, illerden topladığı vergilerle zenginleşmiş, dili, âdetleri yunan kültürü ile incelmiş, sosyal yaşamın zevkli akışına kendini kaptırmış bir Roma idi. Roma büyümekte, İtalya'lı birçok zengin aile çocukları da bu büyük şehre yerleşmekteydi. Bunlarda ilk Roma halkının özellikleri- kendini aile ve devlet işlerine adama gibi özellikler- yoktu. Siyasi gidiş de zaten buna elverişli değildi: Seçimlerde hileler yapılıyor, yönetim kademeleri tekel altında tutuluyordu; imparatorluğa doğru kaymayı önliyecek kuvvet ruhlarda yoktu. Bu ancak birkaç idealistin hayali olabilirdi.
Sosyal yaşamın gelişmesinde Roma kadınlarının oynadığı rol önemlidir. Zaten Roma'da kadın hiçbir zaman (belki de Etrüsk uygarlığının etkisiyle) Yunanistan'da olduğu kadar sosyal yaşamdan uzak kalmamıştı. Eğlence şehri olmaya yüz tutan Roma'ya, yakın doğudan hetaira'lar akın etmeye başlıyalıdan beri Romalı kadınlar da,o bilgili, sosyal yaşamın inceliklerini bilen yabancı kadınlardan aşağı kalmak istememişler, az zamanda yabancı rakipleriyle boy ölçüşebilecek duruma gelmişlerdir. Nüfuzlu ailelere ait olmaları, Roma 'da yalnız sosyal yaşama değil, devlet işlerine de hâkim olmaya başlamalarını sağlamıştır. Lucullus'un böyle bir kadının iltimasıyla Mitridates savaşını yönetmek görevini alabildiği, Catullus'un da böyle bir kadına tutulduğu bilinmektedir.
Catullus'un Lesbia'ya olan aşkının ilhamı ile yazdığı şiirler en güzelidir.Catullus'un yaşamına da, sanatına da hâkim olan bu kara sevda ona aşkı tattırmışsa da, onu Roma'ya bağlamış, ailesinden uzak tutmuş, sevgili Sirmio'sunu, adaların ve yarımadaların incisi Sirmio'yu ihmal ettirmiş, aktif yaşamdan ayırmış, Catullus bu hareketsiz yaşama, zevkten çok, acı veren, fırtınalı, mücadeleli ve heyhat sayısız rakiplerle paylaşılmış aşka bir son vermeye zaman zaman yeltenmiştir. İşte şiirlerini en doğru bir şekilde yorumlayabilmek için bu ruh halini anlamak şarttır.

Carmen 8

Miser Catulle, desinas ineptire,
et quod vides perisse perditum ducas.
Fulsere quondam candidi tibi soles,
cum ventitabas quo puella ducebat
amata nobis quantum amabitur nulla.
Ibi illa multa cum iocosa fiebant,
quae tu volebas nec puella nolebat,
fulsere vere candidi tibi soles.
Nunc iam illa non vult: tu quoque impotens noli,
nec quae fugit sectare, nec miser vive,
sed obstinata mente perfer, obdura.
Vale puella, iam Catullus obdurat,
nec te requiret nec rogabit invitam.
At tu dolebis, cum rogaberis nulla.
Scelesta, uae te, quae tibi manet uita?
Quis nunc te adibit? cui videberis bella?
Quem nunc amabis? Cuius esse diceris?
Quem basiabis? Cui labella mordebis?
At tu, Catulle, destinatus obdura.

CATULLUS. MÖ. 87-54

Carmen 8

Zavallı Catullus bırak şu budalalığı,
kaybolmuş bil kaybolanı.
Bir zamanlar güzeldi günlerin,
çağrısına koştuğun zaman sevgilinin,
hiç kimsenin sevmediği kadar sevdiğin.
Ne oyunlar, ne güzellikler vardı onda;
senin istediğin, istemem demediği kızın da.
Gerçekten göz kamaştıran günlerin oldu.
Şimdi o istemiyor, sen de isteme,
kaçanı kovalama, mutsuz olma,
katlan, dayan, boyun eğme.
Güle güle sevgilim. Sağlam Catullus’un iradesi
artık aramayacak, istemeyecek kendisini istemeyeni.
Sen de ağlayacaksın istenmediğin için.
Vicdansız, lanet sana, ne olacaksın şimdi?
Kim arayacak seni? Kim seni güzel bulacak?
Kimi seveceksin? Kimin olacaksın?
Kimi öpeceksin? Kimin ısıracaksın dudaklarını?
Sen, Catullus, sağlam dur, sakın boyun eğme.

CATULLUS, Latinceden çeviren: Sunar Yazıcıoğlu

Carmen 51

Ille mi par esse deo videtur,
ille, si fas est, superare divos,
qui sedens adversus identidem te
spectat et audit
dulce ridentem, misero quod omnis
eripit sensus mihi: nam simul te,
Lesbia, aspexi, nihil est super mi
vocis in ore,
lingua sed torpet, tenuis sub artus
flamma demanat, sonitu suopte
tintinant aures, gemina teguntur
lumina nocte.
Otium, Catulle, tibi molestum est:
otio exsultas nimiumque gestis:
otium et reges prius et beatas
perdidit urbes.

CATULLUS. MÖ. 87-54

Carmen 51

O bana tanrının bir eşi görünür,
Mümkünse tanrılardan da üstün görünür.
O adam ki karşına geçer oturur.
Ve sen tatlı tatlı gülümserken
Sık sık seyredebilir ve dinler.
O zaman ben kendimden geçerim;
Çünkü seni gördümmü Lesbia,
Derhal [ağzımda] sesim kesilir, dilim tutulur.
İnce bir alev tenimde kaynar,
İçten bir uğultu kulaklarımı çınlatır,
Gözlerime gecenin karanlığı çöker.
İşsizlik Catullus seni hasta ediyor,
O yüzden taşkınlıklar, pek çok aşırılıklar ediyorsun.
İşsizlik geçmişte
Kralların da, mâmur şehirlerin de
Mahvına sebep olmuştur.

CATULLUS . MÖ .87-54 ,
çev. Sunar Yazicioglu

Sonuçta bu aşk Catullus için sanat alanında hayırlı olmuşsa da yaşamını baskı altına almış ve mutsuz etmiştir. Kara sevdasının baskısından kurtulmaya çalışmıştır. Kendi kendine başkaldırılar, Lesbia'ya hakaretler, kendi kendini inandırma çabası... En büyük bir sevinçten en derin bir ümitsizliğe, en ağır öfkeden, en ağır hakaretten en tatlı söze, en büyük bir kabalıktan en hassas bir hüzne bir anda geçen bu heyecanlı şair her ihtimale göre MÖ.54 yılında 30 ya da 33 yaşında ölmüştür.

Carmen 85

Odi et amo. Quare id faciam, fortasse requiris.
nescio, sed fieri sentio et excrucior.

CATULLUS. MÖ. 87-54

Carmen 85

Nefret ediyorum ve seviyorum. Nasıl olur diye belki sorarsın.
Bilmiyorum, ama öyle hissediyorum ve acı çekiyorum.

CATULLUS, Latinceden çeviren: Sunar Yazıcıoğlu

Carmen 5

Vivamus mea Lesbia, atque amemus,
rumoresque senum severiorum
omnes unius aestimemus assis!
soles occidere et redire possunt:
nobis cum semel occidit brevis lux,
nox est perpetua una dormienda.
da mi basia mille, deinde centum,
dein mille altera, dein secunda centum,
deinde usque altera mille, deinde centum.
dein, cum milia multa fecerimus,
conturbabimus illa, ne sciamus,
aut ne quis malus inuidere possit,
cum tantum sciat esse basiorum.

Catullus

Carmen 5

Yaşayalım benim Lesbiam ve sevelim birbirimizi.
Değerlendirelim mızmız ihtiyarların,
Bir para etmez çekiştirmelerini!
Güneş gidebilir, sonra geri gelir:
Kısa ışık bizim için bir kayboldumu,
O zaman sonsuz bir gecede uyumak gerekir.
Bana binlerce öpücük ver, sonra yüzlerce,
Ve sonra başka binlerce, başka yüzlerce.
Sonra gene bir başka binler, bir başka yüzler,
Ve sonra, bu binler pek çok olunca,
Dağıtalım hepsini unutalım diye,
Böylece kıskanan olmayacak
Ne kadar çok öpücük paylaşdığımızı bilip de.

CATULLUS . MÖ .87-54 ,
( çev. Sunar Yazicioglu)

Carmen 46

Iam ver egelidos refert tepores,
iam caeli furor aequinoctialis
iucundis Zephyri silescit aureis.
Linquantur Phrygii, Catulle, campi
nicaeaeque ager uber aestuosae:
ad claras asiae volemus urbes.
Iam mens praetrepidans avet vagari,
iam laeti studio pedes vigescunt.
O dulces comitum valete coetus,
longe quos simul a domo profectos
diversae varie viae reportant.

CATULLUS. MÖ. 87-54

Carmen 46

İlkbaharın ılık sıcakları artık dönüyor.
Gece ile gündüzün eşit olduğu göğün öfkesi
meltemin hafif esintilerine boyun eğiyor.
Catullus terk edelim Firigya’nın topraklarını,
Nicea’nın sıcaktan kavrulan verimli ovasını.
Uçalım küçük Asya’nın ünlü şehirlerine.
Sabırsız ruhum yanıyor, bir öte bir beri dolaşırken özgürlük içinde.
Ayaklarım güç buluyor neşeli ateşinde.
Elveda dostların tatlı topluluğu;
Uzak ülkemizden birlikte çıktığımız
Döneceğiz değişik yollardan her birimiz.

Not: Nicea > Bugünkü İznik

CATULLUS, Latinceden çeviren: Sunar Yazıcıoğlu

Carmen 92

Lesbia mi dicit semper male nec tacet umquam
de me: Lesbia me dispeream nisi amat.
quo signo? quia sunt totidem mea: deprecor illam
assidue, verum dispeream nisi amo.

CATULLUS. MÖ. 87-54

Carmen 92

Lesbia arkamdan durmadan konuşur, susturamazsın:
Lesbia beni sevmiyorsa ölüm çıksın.
Nerden mi biliyorum? Çünkü ben de onun gibiyim:
ondan kurtulmak için hep yalvarıyorum,
ama ölüm çıksın ki onu seviyorum.

CATULLUS, Latinceden çeviren: Sunar Yazıcıoğlu

Carmina 83

Lesbia mi praesente viro mala plurima dicit:
haec illi fatuo maxima laetitia est.
mule, nihil sentis? si nostri oblita taceret,
sana esset: nunc quod gannit et obloquitur,
non solum meminit, sed, quae multo acrior est res,
irata est. hoc est, uritur et loquitur.

CATULLUS. MÖ. 87-54

Carmina 83

Kocasının yanında Lesbia
çok kötü sözler söyler bana:
O salak bundan pek keyif alır.
Hiçbir şeyden şüphelenmez misin sen be katır?
Sağlıklı olurdu beni unutup sussa:
hırlıyor, sözümü kesiyor oysa.
Sadece beni hatırlamıyor, ama daha kötüsü hiddetleniyor,
demek ki yanıp tutuşuyor, o yüzden konuşuyor.

CATULLUS, Latinceden çeviren: Sunar Yazıcıoğlu

Carmen 73

Desine de quoquam quicquam bene velle mereri
aut aliquem fieri posse putare pium.
Omnia sunt ingrata, nihil fecisse benigne
prodest, immo etiam taedet obestque magis;
ut mihi, quem nemo gravius nec acerbius urget,
quam modo qui me unum atque unicum amicum habuit.

CATULLUS. MÖ. 87-54

Carmen 73

İnanma iyi hizmet etmenin değerli olacağına,
ya da birinin sana minnet duyacağına.
Nankörlük her yerde var, iyilikse geçersiz;
o bir yüktür, zarar verir, er geç ağlarsın ona.
Hiç kimse sıkboğaz etmedi beni düşünüyorum da,
dün bana biricik dostu gözüyle bakandan başka.

CATULLUS, Latinceden çeviren: Sunar Yazıcıoğlu

Carmen 9

Verani, omnibus e meis amicis
antistans mihi millibus trecentis,
venistine domum ad tuos penates
fratresque unanimos anumque matrem?
Venisti. O mihi nuntii beati!
Visam te incolumem audiamque Hiberum
narrantem loca, facta, nationes,
ut mos est tuus applicansque collum
iucundum os oculosque suaviabor?
O quantum est hominum beatiorum,
quid me laetius est beatiusve?

CATULLUS. MÖ. 87-54

Carmen 9

Veranius, bütün dostlarımın en iyisi
üç yüz bin dostumun en önemlisi,
döndün mü evine ve Penatlarına,
döndün mü birlik olmuş kardeşlerinin, yaşlı ananın yanına?
Döndün ya. Ne güzel haber!
Senin sağ salim döndüğünü görmek,
âdet olduğu gibi, İspanya’nın yörelerini, olaylarını,
insanlarını senden dinlemek,
ya da boynuna defalarca sarılmak,
gözlerini, gülen ağzını öpmek.
Ey mutlu insanların binlercesi
var mıdır benden daha mutlu, daha sevinçlisi?

CATULLUS, Latinceden çev. Sunar Yazıcıoğlu

Not:

Penatlar> Etrüsklerde, sonra da Romalılarda aile ocağını, özellikle de malı,
mülkü, yemek yapmağa yarayan ateşi korumakla yükümlü olan tanrılarıdır.

Carmen 13

Cenabis bene, mi Fabulle, apud me
paucis, si tibi di favent, diebus,
si tecum attuleris bonam atque magnam
cenam, non sine candida puella
et vino et sale et omnibus cachinnis.
Haec si, inquam, attuleris, venuste noster,
cenabis bene; nam tui Catulli
plenus sacculus est aranearum.
Sed contra accipies meros amores,
seu quid suavius elegantiusve est:
nam unguentum dabo, quod meae puellae
donarunt Veneres Cupidinesque;
quod tu cum olfacies, deos rogabis
totum ut te faciant, Fabulle, nasum.

CATULLUS. MÖ. 87-54

Carmen 13

Tanrının izniyle sevgili Fabullus bizim evde
sana iyi bir akşam yemeği yedireceğim bu günlerde
eğer beraberinde çokca lezzetli yemek getirirsen.
Güzel bir kız da getirmeyi ihmal etme.
Şarap, nükte ve tükenmez kahkahanı.
Tekrar söylüyorum, bunları getirirsen güzel dostum,
iyi bir yemek yiyeceksin çünkü senin Catullus’un
kesesi örümcek dolu.
Ama bu değiş tokuşta, samimi bir dostluğu,
çok hoş, çok nazik bir şeyi de kazanacaksın.
Çünkü bu esansı Venus’le Cupidus
sevgilime verdiler Fabullus, onu koklayacaksın,
tanrılara kendinin bütün bir burun olman için yalvaracaksın.

CATULLUS, Latinceden çeviren: Sunar Yazıcıoğlu

Carmen 43

Salve, nec minimo puella naso
nec bello pede nec nigris ocellis
nec longis digitis nec ore sicco
nec sane nimis lingua.
Decoctoris amica Formiani,
ten provincia narrat esse bellam?
Tecum Lesbia nostra comparatur?
O saeclum insapiens infacetum!

CATULLUS. MÖ. 87-54

Carmen 43

Selam, ne burnu küçük
ne ayakları güzel, ne gözleri siyah,
ne parmakları uzun, ne ağzı tükürüksüz,
ne konuşması nazik olmayan;
müflis Formia’nın oynaşı bayan.
Senin güzel olduğunu mu söylüyorlar?
Seninle bizim Lespia’yı mı kıyaslıyorlar?
Vay sağduyusuz kaba yüzyıl vay!

CATULLUS, Latinceden çev: Sunar Yazıcıoğlu

Carmen 2

Passer, deliciae meae puellae,
quicum ludere, quem in sinu tenere,
cui primum digitum dare appetenti
et acris solet incitare morsus,
cum desiderio meo nitenti
carum nescio quid lubet iocari
et solaciolum sui doloris,
credo ut tum gravis acquiescat ardor:
tecum ludere sicut ipsa possem
et tristis animi levare curas!

CATULLUS. MÖ. 87-54

Carmen 2

Serçe, sevgilimin eğlencesi
Onun oyunlarının gözdesi
O seni göğsünde tutar, seninle oynar.
Öp diye parmağının ucunu sana uzatır
ve bilmem hangi sevecen hoppalıkla -o tatlı arzum-
acısını dindirmeğe çalıştığında,
senin ateşli ısırıklarına ortam hazırlar.
Ben de seninle onun gibi oynayabilirmiyim,
üzgün kalbimin acısını azaltabilirmiyim?

CATULLUS. MÖ. 87-54

Latinceden çev. Sunar Yazıcıoğlu

Carmen 3

Lugete, o Veneres Cupidinesque,
et quantum est hominum venustiorum:
passer mortuus est meae puellae,
passer, deliciae meae puellae,
quem plus illa oculis suis amabat.
nam mellitus erat suamque norat
ipsam tam bene quam puella matrem,
nec sese a gremio illius movebat,
sed circumsiliens modo huc modo illuc
ad solam dominam usque pipiabat.
qui nunc it per iter tenebricosum
illuc, unde negant redire quemquam.
at vobis male sit, malae tenebrae
Orci, quae omnia bella devoratis:
tam bellum mihi passerem abstulistis
o factum male! o miselle passer!
tua nunc opera meae puellae
flendo turgiduli rubent ocelli.

CATULLUS. MÖ. 87-54

Carmen 3

Ağlayın Venus’ler, Cupido’lar
Ve sizler, pek çok güzel insanlar.
Öldü sevgilimin serçesi
Sevgilimin serçesi, onun eğlencesi
Gözünden çok sevdiği.
Bal kadar tatlıydı onun için.
Bir kızın, annesini tanıdığı gibi
onu tanırdı, ayrılmazdı kucağından.
Ama yalnız onun için cıvıldardı durmadan,
usanmazdı bir öte bir beri sıçramaktan
O şimdi, karanlık yoldan
kimse dönmedi denilen yere gidiyor.
Lanet sana, sevimli olan her şeyi yok eden
Orcus’un kötü karanlıkları.
Benden aldığın serçe ne de sevimliydi.
Ey zavallı küçük serçe! Ey kötü yazgı!
Senin için sevgilimin güzel gözleri
ağlamaktan şişti ve biraz kırmızı.

Not: Cupido> Roma mitolojisine göre Venus’ün oğlu, aşk tanrısı. Yunandaki
Eros’la aynı konumda
Orcus> Roma mitolojisine göre cehennemler tanrısı ve günahkârları
cezalandıran tanrı. Yunandaki Pluton’a benzer.

CATULLUS, Latinceden çeviren: Sunar Yazıcıoğlu

Carmen 107

Si quicquam cupido optantique optigit umquam
insperanti, hoc est gratum animo proprie.
Quare hoc est gratum nobis quoque carius auro
quod te restituis, Lesbia, mi cupido.
Restituis cupido atque insperanti, ipsa refers te
nobis. O lucem candidiore nota!
Quis me uno vivit felicior aut magis hac est
optandus vita dicere quis poterit?

CATULLUS. MÖ. 87-54

Carmen 107

İnsanın hiç beklemediği arzuları, dilekleri
bütünüyle yerine gelirse eğer,
hiçbir şeyle ölçülmez mutluluğu.
Bu benim sevincim de onun gibi,
altından daha değerli.
Bana dönüyorsun, Lesbia,
arzum, artık ümidimin kalmadığı şu anda,
geri dönüyorsun, bana.
Ey işaretlenmiş beyaz gün!
Kim söyleyebilir benden daha mutlu olduğunu,
hayatta bundan daha arzu edilebilir şey bulunduğunu?

CATULLUS, Latinceden çeviren: Sunar Yazıcıoğlu

Carmen 1

Cui dono lepidum novum libellum
arida modo pumice expolitum? Corneli, tibi: namque tu solebas
meas esse aliquid putare nugas.
Iam tum, cum ausus es unus Italorum
omne aevum tribus explicare cartis...
Doctis, Iuppiter, et laboriosis!
Quare habe tibi quidquid hoc libelli
qualecumque, quod, o patrona virgo,
plus uno maneat perenne saeclo!

CATULLUS . MÖ .87-54 ,

Carmen 1

Az önce ponza taşıyla parlatılan,
bu yeni, sevimli kitapçığı kime sunsam?
Sana Cornelius, bu saçmalıklara değer veren,
İtalya’da sensin tek cesaret edip,
yüzyılların tüm tarihini üç cilt halinde sergileyen,
Jupiter’in bilge eser bildiği emek ürünü eserini!
Kabul et, değeri ne olursa olsun, bu kitabı ve içindekilerini,
ve sen koruyucu bakirem, gelecek kuşaklarda,
bir asırdan çok, yaşamasını sağla!

CATULLUS, Latinceden çeviren: Sunar Yazıcıoğlu

CATULLUS, Romalı şair

Partager cet article